گمانم این دسته بندی از نخستین یافته هایی بود که بیش از 10 سال پیش (اکنون 1400) درباره اش از همسرم شنیدم و در کتاب پایه ای مروری بر کلیات طب سنتی، دکتر محسن ناصری خواندم؛ در کنار دسته بندی فصل ها (آخشینگار 16)

کودک، گویی به بهار میماند و جوانه و شکوفه؛ سرزندگی میبخشد و دم دمی است؛ دمی خندان، دمی گریان؛ دمی پویا، دمی آرام.
گرم وتر است و اینگونه در بالندگی، اندامش از گرمی بزرگ میشود و از نرمش و تری دگرگون.
همان نرمشی که از آسیب پذیری او در زمین خوردن میکاهد و همان گرمایی که زخمهایش را زود خوب میکند.
سر به هواست و بازیگوش و بیم آن است که به هر کاری دست زند.

جوان گویی به تابستان میماند و شاخسار درختانی که گسترده میشوند؛ گرم و خشک؛ چنان پر نیرو، پرانگیزه و پویاست که شایسته ی ورزش و قهرمانی است. آرزوی بسیار کارها را در سر دارد و دور از باورمان نیست اگر بیشتر با تندی، لجبازی و رفتار شتابان او روبرو میشویم.

میانسال، گویی به خاک میماند؛ سرد و خشک است؛ کم و بیش چنان در جایگاهش به پختگی و پایداری رسیده که چندان گرایشی به دگرگونی آن ندارد؛ انجام بیشتر کارها را واگذار میکند و خود به پایش آنها مینشیند. جایگاهی جا افتاده در کار و زندگی اش دارد و خود چون تنه ی آن میماند.

پیر فرزانه، چون برف زمستانی ریش سفیدی میکند و موها را در آسیاب سفید نکرده؛ بلکه سرد و گرم روزگار چشیده و آگاه است. سرد و تر است؛ توانایی کار و پویایی را کم و بیش از دست داده؛ ولی آنچه جوان در آینه میبیند و او در خشت خام میبیند و ژرفای درون بسیاری مردمان و چیزها را می خواند.  

*
اخوان الصفا کم و بیش چنین دسته‌بندی را پیش گرفته بودنده
که من اینگونه چکیده کرده‌ام
گروه نخست؛ آمادگی روان
گروه دو؛ رفتار و کردار شایسته
گروه سه؛ پایه‌ریزی ساختار بنیادها و ارزشها
گروه چهار؛ فرزانگی
 

درجات

جماعت اخوان‌الصفا بر ظهور حلقه‌های فتوت و به طبع آن فتوت‌نامه‌ها مؤثر بودند. اخوان علاوه بر سیر و سلوک فکری دارای سیر و سلوک عملی نیز بودند و بر همین اساس نظامی از تعلیم و تربیت استاد-شاگردی و دستگاهی منظم با سطوح مختلف نوآموزان و مرشدان ساخته بودند. به همین دلیل می‌توان اخوان را از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در ظهور حلقه‌های اتصال میان حکمت و صناعت و فن و فتوت در تاریخ تمدن اسلامی دانست. مراتب ارشاد و تعلیم نوآموزان جمعیت اخوان بیانگر این نکته است.

افراد بر پایه تفاوت مراتب سیر معنوی درجات چهارگانه داشته‌اند:

• اخوان الابرار و الرحماء: سن این گروه بین پانزده تا سی سال بود و کسانی در این سطح پذیرفته می‌شدند که حاوی سه صفت باشند: صفای ذات و روح، تیزهوشی و سرعت انتقال.
• اخوان الاخبار و الفضلاء: افراد آن بین سی تا چهل سال سن داشتند. صفاتی همچون سخاوت، شفقت، مهربانی و وفاداری به دیگر اخوان و نیز مراعات حال اخوان دیگر لازمه حضور در این مرتبه از مراتب اخوان بود.
• اخوان الفضلاء الکرام: سن بین چهل تا پنجاه سال. گروهی بودند که قوانین را می‌شناختند، عقاید را تدوین می‌کردند، اصول و حقایق، دفاع و راه‌ها را روشن نموده و در امر دعوت ساعی بودند.
• مقام مشاهده حق و دارای قوه ملکی: پس از ۵۰ سالگی (مرحله کمال. اخوان در این مرحله برای مشاهده قیامت و صعود به ملکوت آسمان آمادگی داشتند)

برگرفته از ویکی پدیا /  اخوان الصفا

*
داده نگار همخوان
16 / 214